در این مقاله، به بررسی شرایطی که باعث عدم اجرای قصاص می‌شوند، می‌پردازیم. زمانی که فردی جرمی مرتکب می‌شود، به‌ویژه اگر آن جرم قتل باشد و با قصد و آگاهی اتفاق افتاده باشد، موجب مجازات می‌شود. مجازات برای جرم قتل عمد، قصاص قاتل است، همانطور که در مقاله تعریف و شرایط اعمال قصاص بیان شده است.

قصاص به دو صورت، قصاص عضو و قصاص نفس، تقسیم می‌شود و برای اعمال قصاص، باید شرایط لازم موجود باشد. اگر متهم شرایط اعمال مجازات قصاص را داشته باشد، حکم قصاص بر او اجرا می‌شود. اما در برخی موارد، قصاص اعمال نمی‌شود که به آن “موارد سقوط قصاص” می‌گویند. در این مقاله، به بررسی این موارد، از جمله گذشت زمانی، اعتراف متهم، و فوت قاتل، می‌پردازیم.

گذشت ولی دم

گذشت ولی دم یکی از مواردی است که باعث عدم اعمال قصاص می‌شود. در صورتی که حکم قصاص برای فرد مقتول صادر شود، اجرای آن باید انجام شود، اما اگر یکی از شرایطی که باعث سقوط قصاص می‌شود، مانند گذشت ولی دم، وجود داشته باشد، قصاص اعمال نخواهد شد.

ولی دم یا اولیای دم، افرادی هستند که از میراث مقتول بهره‌مند می‌شوند. گذشت ولی دم به این معنا است که اولیای دم، بدون دریافت هیچ مبلغی، می‌توانند قاتل را ببخشند ولی شرطی برای بخشش تعیین نمی‌کنند. این به این معناست که اگر مقتول دیه را در تاریخ معینی پرداخت نکند، قصاص اجرا خواهد شد.

اولیای دم می‌توانند در هر مرحله از دادرسی و تا صدور حکم، قاتل را ببخشند. به عنوان مثال، اگر کسی همسر خود را بکشد و مقتول دارای پدر و مادر و برادر باشد، پدر و مادر مقتول که حق قصاص را دارند، می‌توانند قصاص را بخواهند یا در هر مرحله از دادرسی از قصاص گذشت کنند.

حتما بخوانید : قصاص زن باردار

گذشت مقتول قبل از مرگ

یکی از شرایطی که منجر به سقوط مجازات قصاص می‌شود، گذشت مقتول است. به عبارت دیگر، اگر مقتول یا فردی که توسط دیگری کشته شده است، پیش از فوت خود در صورتی که جرم قتل از نوع عمدی بوده باشد، از مرتکب گذشت نماید، مجازات قصاص از فرد قاتل ساقط می‌شود. به عبارت دیگر، اگر مقتول قبل از مرگ، قاتل را از قصاص نفس عفو کند، اولیای دم مقتول حق قصاص قاتل را ندارند، حتی بعد از فوت مقتول نیز. زیرا مقتول پیش از مرگ خود این حق را ساقط کرده است.

بنابراین، با توجه به این شرایط، مقتول می‌تواند علاوه بر ببخشی قصاص قاتل، دیه را هم ببخشد. به عنوان مثال، اگر فردی دیگری را بکشد و قبل از اینکه مقتول به قتل برسد، قاتل را بخاطر جرم قتل و کشتن او ببخشد، قصاص از قاتل ساقط می‌گردد و در این صورت اولیای دم نمی‌توانند فرد قاتل را قصاص کنند.

بیشتر بخوانید : اعدام دختر باکره

مرگ قاتل

فوت قاتل یکی از شرایطی است که منجر به عدم اعمال و سقوط مجازات قصاص می‌شود. به این صورت که اگر قاتل در اثر جرم قتل عمدی فوت کند، دیگر قصاص و دیه از قاتل ساقط می‌گردد و اولیای دم مقتول نمی‌توانند از اموال قاتل دیه را مطالبه نمایند.

زمان مرگ و علت مرگ قاتل تاثیری در اعمال یا عدم اعمال مجازات قصاص ندارد؛ به هر حال، فوت قاتل از عوامل سقوط مجازات می‌باشد.

در واقع، در صورت تحقق جرم قتل عمد با وجود هریک از موارد فوق، مجازات قصاص ساقط می‌گردد. اما برخی مواردی که در قانون ذکر شده، مجازات قصاص اعمال نمی‌شود:

1. اگر قاتل پدر باشد؛ به این معنا که اگر پدر یا جد پدری فرزند یا نوه خود را بکشند، مجازات قصاص اعمال نمی‌شود.
2. اگر مقتول دیوانه و مجنون باشد.
3. اگر قاتل فرد عاقلی باشد و فرد دیوانه را بکشد.
4. اگر قاتل مست باشد و خود را برای کشتن فرد دیگری مست نکرده باشد.
5. اگر فرد قاتل مسلمان باشد و فرد کشته شده یا مقتول غیر مسلمان باشد.
6. اگر قاتل دیوانه یا نابالغ باشد.

در هر صورت، وجود هریک از این موارد، جرم قتل عمد را مستوجب مجازات قصاص نمی‌کند.

بیشتر بخوانید: تفاوت اعدام با قصاص 

سخن آخر

در این مقاله سعی کردیم به موارد سقوط قصاص  بپردازیم  در دنیای امروزی مشاوره حقوقی برای حل مسائل روزمره امری ناگزیر خواهد بود لذا در صورتی که تمایل به مشاوره حقوقی با وکیل دارید گروه حقوقی فرشاد قاسمی آماده است به سوالات حقوقی شما عزیزان به صورت مشاوره حقوقی تلفنی و آنلاین پاسخ دهند .